4 Haziran 2019 tarihinde ‘100 TL’ye ne kadar benzin alınıyor?’ şeklinde bir haber yapmıştık. Özetle; son 20 yılda akaryakıt fiyatları değişimini 100 TL sabit alım bedeli ile kıyaslamıştık. Markaların pompa satış fiyatları, Merkez Bankası (TCMB) döviz kurları ile hazırlanan haberde 20 yılda dolar bazında benzin fiyatlarının neredeyse aynı kaldığı; ancak TL olarak 10 kata yakın arttığı ortaya çıkmıştı. Şimdi 2022 yılının başında yıllara göre benzin, motorin ve LPG fiyatlarındaki değişimi asgari ücret (kısmen alım gücü) ile değerlendirdik…
2019 yılı Haziran ayında 100 TL ile 14 litre benzin alınabiliyor iken; bugün ancak 7,7 litre benzin ya da motorin alınabiliyor. Bu demek oluyor ki, 100 TL ile yaklaşık 100 km yol yapabiliyoruz… Yani km başına 1 TL. 2000 yılında benzin litre fiyatı 0.59 TL (6 sıfır atılmadığı için orjinal tutar 590.000 lira) 1 USD (dolar) 0.62 TL idi ve 100 TL’ye 170 lt benzin alınabiliyordu.
Gelelim yeniden asgari ücret ve benzin, motorin, LPG alım gücüne..
Asgari ücretin 2014 yılı başında 846 TL, yılın 2. yarısında 891 TL iken; 2015 yılı ikinci yarısında 1000 TL oluyor. Bu yıl için artan enflasyon ve dövizi dengelemek için yapılan yüksek artışla birlikte 8 yılda asgari ücrette 4.5 kata varan bir artış sözkonusu. Peki benzin, motorin, LPG pompa fiyatları ne oldu?
Ham petroldeki düşüşle kısa bir mola
Akaryakıt fiyatları üzerindeki değişime bakmadan 2014 ve 2015’te benzin fiyatlarında dünya petrol fiyatlarındaki dip rakamların etkisiyle bir miktar iyileşme yaşandığını hatırlatalım. Tabi, 2016’dan itibaren bu eğilimin değiştiğini de…
2014 yılı başında 1 litre benzin pompa fiyatı 5,07 iken, bu rakam 4,01 TL’ye kadar geriliyor ve 2017’de başlayan çıkış; 2019, 2020 ve 2021 de uygulanan eşel mobil sistemin de etkisiyle 2 kata yaklaşan bir artış ile devam ediyor. Akaryakıtın temelini oluşturan ham petrol fiyatları dünya borsalarında tamamen dövize bağlı, anlık günlük değişiyor. Şu sıralar dünya ham petrol fiyatları orta düzeyde seyrediyor. Ne varki Türkiye’de TL’nin değer kaybı pompa fiyatlarına öyle ya da böyle yansıyor. Yılın ilk günü gelen zamlarla birlikte benzin, motorinde 1 USD bandına ulaşan pompa fiyatlarının gözü (eşel mobil devreye alınmadığında) döviz grafiğinde olacak.
Motorin benzin fiyatlarından bağımsız olarak 2014 yılı başında 4,7 TL den başlayan fiyat serüveninde; artık benzin ile başabaş hatta bazen birkaç kuruş daha yüksek fiyatlı olarak devam ediyor. 2015 yılında VW dieselgate ile başlayan, elektrikli araçlara kapı aralayan yeni süreçte dizel hızlı bir pazar kaybı da yaşıyor. Yeni otomobil satışlarında 8 yıl önce yüzde 55-60 düzeyinde olan dizel payı şimdi 20-22 düzeyine inmiş durumda.
Türkiye’de hatırı sayılır adetlerde LPG’li otomobil var; dünyada Güney Kore’den sonra en fazla LPG’li otomobil kullanılan ülke ünvanımız bile var. Ne var ki akaryakıt zamları ile birlikte LPG pompa litre fiyatı 9 TL’ye yaklaştı. Benzine göre yüzde 20-30 daha fazla tüketimi de hesaba katıldığında 1 km yol katetmek için sağladığı ekonomi çok düştü. 2017 referans alınırsa LPG fiyatları 5 yılda 4.5 kat arttı.
Burada tarihi 2006, 2007’lere indirgediğimizde daha farklı bir grafik oluşacak. Ama 2014 yılını baz aldığımızda da 2022 yılında gerçekleşen asgari ücret benzin fiyatları karşılaştırmasının daha Ocak ayında bile 2016 yılı verileri ile aynı olduğunu gösteriyor. Yani yıl içerisinde asgari ücrete ek zam gelmeyecek ama dövize bağlı olarak ya da başka nedenlerle benzin, motorin, LPG pompa fiyatlarına gelecek her zam akaryakıt fiyatları grafiğini aşağıya doğru çekmeye devam edecek. Bir asgari ücretle 327 litre benzin ya da 332 litre motorin alınabiliyor.
