Dünyanın bir çok gelişmiş ülkesinde sanayi tesisleri oraların değişik kentlerine dağılmıştır. Örneğin Almanya Leipzig’de BMW üretim tesislerinden biri bulunurken, Wolfburg’ta Volkswagen fabrikası yer alır, Stutgard’da Porsche, Ingolstad’da Audi, Köln’de Ford üretim yapar. Türkiye’de ise sanayi İstanbul, Kocaeli, Bursa, Çorlu, Çerkezköy gibi belli merkezlere toplanmıştır. Hükümetlerin yatırım teşvikleri sanayi olmayan kentlere yatırım çekmeyi hedefler ama giden azdır. Aksaray’ın yeni incisi 1,5 milyarlık Brisa .
Bu “kötü kaderi” kıran şehirlerden biri Aksaray. Kayseri ve Konya gibi iki büyük merkeze ve limanlara yakınlığıyla lojistik avantaj sunması, Türkiye’nin hemen hemen ortasında konumlanmasına rağmen 5. Yatırım Bölgesi olana kadar fazla dikkat çekmemiş. OSB’ler kurulana kadar Mercedes Kamyon Fabrikası’nı Aksaray’a kurmuş. Ardından peşpeşe 3 OSB yapılmış. Şimdi de Brisa açıldı Aksaray’da.
30 yıl önce Sabancı’nın 40 yıllık Lassa’sına ortak olarak Brisa’yı oluşturan Bridgestone büyükanne ve büyükbaba olmuş. İlk tesisleri Brisa İzmit fabrikası ise anne. Ve şimdi Hasan Dağı’nın eteklerinde konumlanan bu ağaçsız topraklarda yeni bebeğin doğumu gerçekleşti.
300 milyon dolarlık yatırımla 6 yılda tamamlanan “Anadolu’nun göbeğindeki” bu lastik fabrikası, 700 kişiye doğrudan iş sağladı. 360 bin metrekare üzerine yapılan ilk bölüm tamamlandı ama Brisa’nın gözü toplamı 1 milyon metrekareye yaklaşan bu arazide üç-dört kat daha büyümek.
Yılda 1 milyon lastik üreterek işe başlayan yeni fabrikanın hedefinde 4,5 milyon adetlik lastik üretimi var. Brisa CEO’su Cevdet Alemdar, 2021 yılında ulaşmayı planladıkları bu rakamı daha önce yakalayacaklarının işaretlerini aldıklarını söyledi. 2018 yılını 210 milyon dolarlık ihracatla tamamlamayı planladıklarını dile getiren Alemdar, Endüstri 4.0 seviyesindeki tesiste, makinelerin birbiriyle konuştuğunu belirterek, sektörün büyük gizemi içerisinde bazı bilgilerin üzerindeki örtüyü kaldırdı:
“Günde 800 milyon veri işleniyor. Bunlardan 150 sayfa rapor çıkıyor hergün. Yılda 2.4 milyon atiğin verisini topluyoruz. İki tesisimizde 2,5 saniyede bir lastik üretiyoruz. 1600 farklı türde lastik çıkıyor fabrikalarımızdan. Bir lastik için 80 ayrı kimyasalı karıştırıyoruz. Bu karıyımlar bizim için çok gizli. Fabrika içinde makinelerimiz sürekli birbiriyle konuştuğu gibi Aksaray fabrikamız ad İzmit fabrikamızla konulabiliyor. Sanal gerçeklik gözlükleri ile iki ayrı coğrafyadan birbirine müdahale edebiliyor. Fabrikamız dört kat daha büyüyebilir. Bir de kullanacağımız her üründe varsa yerli tedarikçiyi tercih ediyoruz. Türk tedarikçi geliştiriyoruz.”
Geçtiğimiz hafta Bridgestone Başkan Yardımcısı Makato Hashimoto‘nun da katıldığı bir törenle Brisa Aksaray fabrikasını gezdik. Anadolu’nun göbeğinde, gün ışıklı Brisa fabrikasının içini gördük. Mihmandarlığımızı tesisin direktörlüğünü üstlenmiş olan Cenk Koçdor yaptı.
Tesise dair bir çok haber yapıldı, dahası da yapılacak. Ben Aksaray’a Brisa etkisine değineceğim.
Aksaray’da bir Japon mühendis
Brisa’nın Aksaray yatırımını başından itibaren geliştiren ekibin liderliğini yapan Fabrika Direktörü Cenk Koçdor ile bunu konuştuk. Koçdor endüstri mühendisi. Profesyonel iş yaşamının tamamı Sabancı Grubu’nda Brisa’da geçmiş. Alanında Türkiye’deki ilk Endüstri 4.0 tesisin kurulumunu yönetirken, 8 Bridgestone fabrikasını da yerinde incelemiş.
Ben Cenk Koçdor’un Aksaray izlenimlerine daha dikkat kesildim. Lastik üretimi nasılsa sır perdesinin arkasında.
Gelelim Aksaray Brisa fabrikasına.
Hasan Dağı manzaralı Aksaray’ın nüfusu 200 bin civarında. Brisa buraya yatırım yaparken, önce kentini mülki amirleriyle, Ticaret ve sanayi odası yönetimiyle, belediye başkanıyla
görüşür. Yer belirlenir ve yönetim ile kent yönetimi arasında sıcak bir bağlantı kurulur.
Tesisin kurulması süreci öncelikle Türk ve Japon mühendislerin kentte yaşamaları gerekmektedir.
Aksaray’daki Mercedes bunu fabrikada kurduğu lojmanla çözümlemiştir. Brisa yönetimi de lojman veya halka karışma seçeneklerini masanın üzerine yatırır.
Bu süreçte Aksaray Valisi’nden, Belediye Başkanı’n kadar kentin ileri gelenleri devreye girer. “Aksaray lobisi”, ‘Lojman yapmayın, kentte yaşayın” görüşünü savunur ve Brisa yöneticilerini ikna eder.
Onlar da Aksaray’da ev tutar ve hatta satın alırlar. Fabrika direktörü Cenk Koçdor ev satın alanlardan. İzmit’te yaşarken, aksamaya taşınmış. Ailecek taşınmışlar. Evde tartışılan ne yapacağız sorusu, Aksaray’a taşınalım kararıyla sonuçlanmış. Devlet memuru olan einin tayini yapılmış, çocuklar okullarından nakillerini almışlar. Şimdi Koçdor ailesi Aksaray’da yaşıyor. Çocuklar devlet okulunda.
Koçdor ailesinin bir mottosu var: “Çocuklarımızla refahı değil, hayatı paylaşmalıyız”. Zaten Cenk Koçdor odasında Matematik ve Türkçe Sözlük gibi iki en önemli yapıtı yanyana bulunduran biri. Yine odasında asılı özlü sözler Brisa CEO’su Alemdar’ın akıllı telefonunda resimlenecek kadar dikkat çekici.
Aksaray’da aşure adeti
Ha, bir de aşure mevzu var. Brisa Aksaray’da 5 Japon mühendis çalışıyor. Bu mühendisler de Aksaray’da halkın içinde yaşıyorlar. Aksaraylılarla komşular, Aksaraylıların marketlerine, manavlarına, kasaplarına gidiyorlar. Bir gün Türk komşusu Japon mühendise aşure getirir. Adettendir ya. Şaşırır ne yapacağını. Ne yapmam gerekir diye Cenk’e telefon açar. “O da alacaksın tabii, bu bir gelenektir. Ve sonra aşure getirilen kabı yine dolu götürmen gerekir” bilgisini verir.
Genellikle ailerinin Türkiye’ye getirmeyi tercih etmeyerek yalnız yaşayan Japon mühendis, aşureyi kabl eder ve devamında komşusuna tabağı dolu götürür. Fuji’yi andıran Hasan Dağı eteklerinde yene bir kütürün ilk tanışma adımları atılır.
Aksaray’a can suyu olan, 4-5’i mühendis 500’e yakını değişik uzmanlıklarda işçiler olmak üzere yaratılan istihdam, kentin de ilgisini çekiyor. Çalışanların, kent halkının Brisa ile ilgili düşünceleri belgesel tadında filmlere konu oluyor. Brisa çalışanları 6 yıllık yolculuklarında neler hissettiklerini gözleri yaşartacak kadar duygusal anlatıyorlar.
Her şey bu kadar duygusal değil tabii.
Kaç ağaç kesiyorsunuz?
Gece-gündüz yaz-kış, soğuk-sıcak demeden 6 yılda ortaya çıkan fabrikanın ilk iki yılı neredeyse planlama ile geçmiş. Japonların uzun yılların verdiği deneyime oluşturdukları kriterlere bakılmış. “Kaç ağaç kesiyorsunuz” sorularına yanıt verilmiş.
Günışığı alan ilk lastik fabrikası
Ultraviyole hassasiyeti nedeniyle gün ışıksız olan lastik fabrikaları için ilk kez açık çatı geliştirilmiş. Gün ışığından yararlanmak için özel bir malzeme tedarik edilmiş. Bu malzeme ışığı geçiriyor ama ultraviyole ışınları geçirmiyormuş. Sensörlü LED aydınlatma ile fabrika enerji tasarruflu hale de gelmiş.
Fabrikanın yönelikleri arasında dikkat çeken bir başka ayrıntı ise üretilen lastiklerin havada uçamsı. Bütün ömrü 1-2 tonluk araçlar altında tamamen yere değerek, ezilerek geçecek olan bir lastik, üretilirken bir kez hariç hiç yere değmiyor. Havadaki konveyörler üzerinde adeta kalıptan fırına uçuyor.
70’ten fazla ülkeye ihraç edilen bu lastikler 1600 farklı çeşide sahip. Küçük, büyük, premium, ticari, yaz, kış, vs.
Bu arada Brisa, dünyanın en büyük futbol kulüplerinden olan Barcelona ile olan sponsorluğunu 2019 yılı için uzatma kararı almış.
