Geçtiğimiz hafta ilginç bir etkinlikteydim. Sakarya fabrikasından 130 ülkeye traktör ihraç eden Türk Traktör; 68 yıllık yaşamında 1 milyonuncu traktör üretimini geride bıraktığını göstermek için; Türkiye’nin en önemli büyük çiftliklerinden Söke’deki Tanman Çiftliği’ne davet etti. Türk Traktör Genel Müdürü Aykut Özüner ve ekibi, çiftliğin genç “ağası” Fuat Tanman ile birlikte bizleri konuk etti.
Yüzbinlerce metrekarelik Söke Ovası’nın büyük kısmını taplayan Tanman Çiftliği’nde pamuk hasatı zamanıydı. Pek çok alanda “beyaz altın” toplanmıştı. Beyaz altın sözcüklerini bilerek kullanıyorum; geçen yıl ham olarak kilogramı 40 TL’lere kadar çıkmıştı. Bu yıl 19 TL’ye kadar gerilemiş durumda.
Tanman Çiftliği Türk Traktör gösterisine ev sahipliği yaptı
Tanman Çiftliği’nde endüstriyel tarımın geldiği noktaya tanık oldum. İnsanın tarımdan “atılışı” yaşanıyor Türkiye’de de. Milyonlarca metrekarelik tarlalarda traktörler uydudan yönetiliyor. Pamuk makinelerle toplanıyor. Toprak, düşük devirde 1100 nm tork değerine ulaşan 5 milyon TL’lik New Holand makinenin gücü altında ufalanıyor.
Bu sayede, traktör 24 saat çalışabiliyor, toprak, 60 santimetrenin altında betonlaşan kısmını yeniden üst katmana katabiliyor. Verim artıyor, üretim artıyor. İnsan azalıyor. Böyle bir ortamda Türkiye’de yıllık 50-60 bin adetlik traktör satışı gerçekleşiyor. 2021 yılında 68 bin olan satışların, 2022 yılında da aynı seviyelerde gerçekleşmesi bekleniyor.
Türkiye’nin en büyük pamuk üretim tesislerinin sahibi Fuat Tanman’ın verdiği bilgilere göre Türkiye dünyadaki sayılı pamuk üreticileri arasında.
Türk Traktör Genel Müdürü Aykut Özüner de tarımda makineleşmenin önemine ve sorunları anlatıyor. Makinelerin rolü verimlilik artışı, ziyanın önlenmesi, mesai sürelerinin uzatılabilmesi gibi avantajlar yaratıyor. Devrede artık uydular var. Akıllı telefonlara kurulan aplikasyonlarla tarlalar ve ürün takip edilebiliyor, nerede sorun var, neresi susuz kalmış, müdahale edilmeli görülebiliyor.
Resesyon döneminde tarım pozitif ayrışacak
Özüner de tarım konusundaki düşüncelerini şöyle aktarıyor: “Tarım sektörünün hem iç pazarda, hem dünyada olası resesyonda göreceli pozitif ayrışacağını düşünüyorum. Çünkü tarımın önemi, COVID-19, Ukrayna-Rusya savaşı ile zaten önemli idi ama daha da arttı. Tarım konusundaki farkındalık arttı son dönemde. Global bir enflasyonist baskı var tarımda. İlgisiz kişilerin bile farkındalığı arttı.”
Devlet destekleri konusunda da tarım pozitif ayrışan bir alan. Dünyada da birçok ülkede tarıma çiftçiye yönelik destekler var. Bizde de bu alanda önemli yatırım teşvikleri var. Uygun kredi şartları var. Hala satışların yüzde 60’ı ziraat bankasının çiftçi kredi ile ilerliyor. Kredi konusunda da yıllardır pozitif ayrım var.
Parça tedariki en önemli gündem
Özüner sorunlar listesinin başına tedarik zincirindeki kırılganlığı koyuyor. “İki senedir durum böyle” diyen Genel Müdür, üretim için gerekli parça teminindeki sorunların bitmediğini; bazen çip, bazen soket, bazen özel dişliler gibi bir parçanın tedarik edilememesi nedeniyle üretimin kısmen aksayabildiğine vurgu yapıyor.
Parçayı ucuza al yerine, iki yerden al fiyata bakma dönemi
Bu tür eksikler nedeniyle parça üretimleri de fabrika içine veya yakınına alınmaya başlamış. Ana üretici olarak ayak izlerini yakına çekmişler.
Özüner anlatıyor: “Eskiden 1 dolara ucuza al da neresi olsa al denirdi; şimdi diyorsun ki, iki yerden alayım birer dolar fazla ödeyeyim. Özellikle de bu kırılganlığın devam ettiğini gördükçe. Dolayısıyla ayak izini yanına getirmen, yapabiliyorsan bazı parçaları kendin üretmek, ki bizde o esneklik var dikey üretim yapıyoruz. Sonuç olarak bizim son iki senedir en büyük gündemimiz bu. Buna rağmen hala problemler yaşanıyor. Birini çözüyorsun başka problem başlıyor.”
Traktör fiyatları
Tanman Çiftliği gezisinde 5 milyon TL’lik traktör de gördük. Daha pahalıları da var. Bunlar ithaller. Traktör’de ÖTV yok, KDV var. Fiyatı belirleyen ise mesela 1 ton ağırlığındaki öndeki demir kütle gibi doğrudan metal olan parçalar. Teknoloji de artık traktörlerde kendine çokça yer bulmaya başlamış. Hammadde ve lojistik maliyetlerindeki artışların yanı sıra döviz kurundaki artışla üretim maliyetlerindeki yükselişe paralel fiyatlar artıyor.
Türk Traktör’de çalışan sayısı 2800. Ankara ve Sakarya fabrikalarında New Holland ve CASE IH markaları ile üretim yapıyor. Ankara Erenler fabrikasında motor, ön aks, şanzıman ve diğer yürüyen aksamları ile bazı kabinleri üretiyor. Sakarya fabrikasında bu parçalar monte edilip, son ürün haline geliyor. Yerlilik oranı yüzde 90’ın üzerinde. Türkiye traktör ihracatının yüzde 88’ini Türk Traktör gerçekleştiriyor.
Türkiye’de 1 milyon traktör üretti
Tarlam Cepte ile uydu bağlantısı veriyor, dev drone ile zirai ilaçlama yapıyor
